Ontwikkelingen
‘Aandacht voor mentale gezondheid moet normaal zijn’
Mentale gezondheid
Thuis goed = werk goed: mantelzorg
6 november 2023
Elk jaar in de week van 10 november is het in Nederland de week van de chronisch zieken. Een dag daarvan is het de dag van de mantelzorg. In 2023 is dat 10 november.
Als goed werkgever weet u het: zaken in de naaste omgeving van de medewerker moeten goed op orde zijn. Voor een miljoen werkenden, zo is de schatting, vraagt dat extra inspanning. Ze geven mantelzorg. Ze verzorgen chronisch zieken, gehandicapten en andere hulpbehoevenden; dit vanuit hun gevoel van verantwoordelijkheid voor familieleden, vrienden, kennissen of buren. De kans is groot dat een of meer van uw werknemers ook mantelzorger zijn.
Het is nog niet eens zo lang geleden dat mantelzorg geven feitelijk vaak dwarsgezeten werd. Zo was er bijvoorbeeld een wetsvoornemen voor korting op de AOW van bejaarden die introkken bij hun kinderen. Dat werd pas in 2017 ingetrokken!
Kies jouw arbodienst
Vergelijk bekende arbodiensten en ontvang binnen 5 minuten vrijblijvende offertes. Volledig kosteloos en zonder winstoogmerk.
Regelingen
Inmiddels is er de Wet Arbeid en Zorg. Deze WAZO geeft specifieke verlofregelingen, ook voor mantelzorgers te benutten. De wet bevat precieze beschrijvingen van de situaties en (familie)relaties waarbij de werknemer het recht kan doen gelden. De essentie is het volgende.
• Calamiteitenverlof, als onverwacht direct vrij zijn nodig is; zo lang als nodig om de eerste zaken te regelen: soms een paar uur, soms enkele dagen; mantelzorgers kunnen het opnemen na overleg met de werkgever; die mag een redelijk verzoek niet weigeren. Het salaris wordt tijdens het verlof doorbetaald, tenzij de cao anders bepaalt.
• Kortdurend zorgverlof. Mantelzorgers kunnen dit opnemen als zij voor een naaste zorgen. Dit na overleg met de werkgever. Die kan het alleen weigeren bij ernstige problemen daardoor voor de organisatie. De werkgever betaalt 70% van het loon door.
• Langdurend zorgverlof, bij een levensbedreigende ziekte of noodzakelijke verzorging van een naaste. Het moet twee weken tevoren aangevraagd worden; de werkgever mag het weigeren bij een zwaarwegend bedrijfsbelang, hij hoeft geen loon door te betalen.
• Daarnaast is er de Wet Flexibel Werken. Deze bevat opties voor werknemers over (vermindering van) totaal aantal uren werk, een andere locatie van werk, zoals deels thuis, of afwijkende werktijden.
• Cao’s kennen vaak aanvullingen op of nadere invulling van het wettelijk geregelde, en op onderdelen kunnen Cao-partners juist een inperking afspreken.
Belang van mantelzorg erkend
Het voorgaande bevat (wettelijke) regelingen van wat een goed werkgever vaak al zelf zou doen. De politieke keuze wetten te maken maakt duidelijk dat een grote meerderheid in de samenleving erkent dat mantelzorg en werk te combineren moeten zijn.
Bij werkgevers zijn de regelingen niet altijd populair. Maar alle werkgevers erkennen dat verlof werknemers lucht kan geven bij zware zorgtaken. Een goed werkgever hoeft er niet van overtuigd te worden dat ruimte geven voor mantelzorg helpt voor vitaliteit, motivatie, ontwikkeling en duurzame inzetbaarheid.
Bewijsplicht kan dwars zitten
Ondanks alles gaat mantelzorg nog niet van een leien dakje. De landelijke vereniging MantelzorgNL wijst op regelkolder: mensen moeten van instanties op zoek naar een formulier dat niet blijkt te bestaan.
Veel mantelzorgers zit het dwars dat ze moeten bewijzen dat ze wel echt mantelzorger zijn om in aanmerking te komen voor bijvoorbeeld zorgverlof op het werk. De werkgever mag een schriftelijke verklaring van een arts vragen bij een verzoek om lang zorgverlof – maar (huis)artsen geven zo’n verklaring niet meer af.
Werknemer steunen, werk inrichten
Er zijn allerlei manieren om een werknemer-mantelzorger te steunen. Een overzicht vindt u in de Handreiking mantelzorg en werk. TNO ontwikkelde die in samenwerking met diverse experts en werkgevers- en werknemersorganisaties. Deze handreiking bevat bijvoorbeeld ook testjes voor de werknemer over z’n eigen grenzen.
Uw arbodienst kan de werknemer en de werkgever ondersteunen met bedrijfsmaatschappelijk werk. Zo’n expert kan de werknemer helpen nuchter naar z’n totale agenda te kijken, of de weg wijzen naar een mantelzorgmakelaar.
De arbodiensten van ArboKompas helpen u graag óók met fundamentele vragen. Is het voor zorgverlof toekennen écht nodig de werknemer een schriftelijke verklaring van een arts te laten vragen als u en de bedrijfsarts de werknemer al kennen? En: hoe richt u het werk zo in dat (deels) blijven werken voor privé zwaar belaste mensen juist een afleiding kan zijn, in plaats van een aanleiding tot verlof vragen?
TNO Handreiking voor mantelzorg en werk
Op deze site zijn ruim 450 organisaties in de buurt te vinden voor ondersteuning van mantelzorgers